Laibach: Όταν η τολμηρή τέχνη εξευτελίζει τα σύμβολα της κατάπτυστης εξουσίας
Oύτε καν ένα μήνα μετά το θάνατο του στρατάρχη Τίτο και ενώ η Γιουγκοσλαβία είναι ακόμα μουδιασμένη από το θάνατο του μεγαλύτερου ηγέτη της, ιδρύονται οι Laibach. Σε μια κωμόπολη ανθρακωρύχων, 60 χιλιόμετρα ανατολικά της όμορφης Λιουμπλιάνα, πέντε Σλοβένοι ενώνουν τις δυνάμεις και τις ιδέες τους σε ένα μουσικό σύνολο που έμελλε να αφήσει ιστορία. Η χώρα βιώνει ακόμα το σοσιαλισμό και το κλίμα είναι κάθε άλλο παρά ευνοϊκό για τη δημιουργία συγκροτημάτων που προάγουν την πρωτοτυπία και το ελεύθερο πνεύμα. Η ιστορία, ωστόσο, διδάσκει πως τα πιο άξια παραδείγματα κόντρας ξεπηδούν εκεί που ασκούνται οι πιο έντονες πιέσεις. Και μπορεί η μουσική να μην έχει πετύχει κάποια ανατροπή από μόνη της, αλλά ο συμβολικός της χαρακτήρας είναι σημαντικός, όταν οι άνθρωποι αποφασίζουν να αντιταχθούν στο ρεύμα.
Κάπου εκεί εμφανίζονται πολλά συγκροτήματα, ένα από τα οποία είναι οι Laibach. Σατιρικοί, προκλητικοί, εχθρικοί, αλλά και αλαζονικοί, οι Laibach από νωρίς στην καριέρα τους υιοθετούν μια αισθητική που προκαλεί αντιδράσεις στους πιο θερμόαιμα συντηρητικούς και ερωτηματικά στους πιο ψύχραιμους. Και, όπως καθετί ανάλογο, προκαλεί και μεγάλη αγάπη σε μια μειοψηφία “ακόλουθων”.
Στην αρχή της μουσικής πορείας τους, οι Laibach χαρακτηρίζονται ως industrial συγκρότημα. Στα κατοπινά χρόνια, πλήθος άλλων μουσικών στοιχείων αρχίζει να εμπλουτίζει τη μουσική τους. Punk, pop, electro, goth, ambient και metal είναι μερικά από τα μουσικά παρακλάδια που εντάσσονται στα τραγούδια του group. Φυσικά, οι πειραματισμοί δε σταματούν ποτέ. Μα και οι διασκευές αρχίζουν να γίνονται αγαπημένο παιχνίδι των Laibach. Διάσημα τραγούδια (όπως τα ‘Live Is Life’ των Opus, ‘One Vision’ των Queen, ‘The Final Countdown’ των Europe, ‘Sympathy For The Devil’ των The Rolling Stones, αλλά και αρκετά των The Beatles) πέφτουν στα νύχια των Laibach και αποκτούν ύφος εμβατηρίου, με πομπώδη φωνητικά και εκκεντρικές ενορχηστρώσεις. Με λίγα λόγια, οι Laibach τα φέρνουν στα μέτρα τους. Φυσικά, από τη δίνη τους δεν ξεφεύγουν ούτε οι συνθέσεις των μεγάλων κλασικών, ούτε και οι εθνικοί ύμνοι χωρών.
Όσο ιδιαίτερη είναι η μουσική του σλοβενικού συγκροτήματος, άλλο τόσο ιδιαίτερη είναι και η γενικότερη στάση του. Οι Laibach δεν περνούν απαρατήρητοι. Δεν καταθέτουν άποψη μονάχα με τη μουσική τους. Η παρέμβασή τους στην τέχνη και στο κοινωνικό γίγνεσθαι δεν πραγματοποιείται μονάχα με τραγούδια και άλμπουμ. Πραγματοποιείται και μέσω της επιτηδευμένης αισθητικής τους. Τα σύμβολα και η γλώσσα που χρησιμοποιούν παραπέμπουν σε μιλιταριστικά, ολοκληρωτικά καθεστώτα, με κυριότερα αυτά της ναζιστικής Γερμανίας και της σοσιαλιστικής Σοβιετικής Ένωσης. Ακόμα και το όνομα του group δανείζεται τον όρο που χρησιμοποιούσαν οι ναζί για τη Λιουμπλιάνα της γερμανικής κατοχής. Ακόμα και τα ρούχα που φορούν στις συναυλίες και στις φωτογραφίες θυμίζουν μέλη εθνικιστικής οργάνωσης. Αλλά οι Laibach, όπως και οι ίδιοι ισχυρίζονται, δεν είναι φασίστες. Λατρεύουν να εγείρουν αντιδράσεις με το στυλ τους. Κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…
Από την αρχή της καριέρας τους, οι συναυλίες των Laibach χαράσσονται στο νου των θεατών/ακροατών. Στα 80s διώκονται, στα 90s αποθεώνονται. Η αλλαγή σελίδας στο πολιτικό σύστημα της Γιουγκοσλαβίας μετατρέπει τους Laibach από αντικείμενο εξοστρακισμού σε αντικείμενο πολιτιστικής κληρονομιάς. Έχοντας, μάλιστα, καταφέρει να παίξουν ζωντανά στην αποκομμένη Βόρεια Κορέα, το συγκρότημα έχει μετατραπεί σε μύθο. Η ανάμειξή τους και σε άλλους χώρους τέχνης, πέρα από τη μουσική, δείχνει τον πολύπλευρο χαρακτήρα τους. Εδώ και τέσσερις σχεδόν δεκαετίες, οι Laibach έχουν εκδώσει 15 άλμπουμ και αρκετά single και ΕΡ. Δε σταματούν να συμμετέχουν σε εικαστικά και θεατρικά δρώμενα και διατηρούν την απόστασή τους από τα φώτα της δημοσιότητας. Έχουν επηρεάσει πάρα πολλούς κι ας μην έχουν (ακόμα) αναγνωριστεί πλήρως γι’ αυτό.
Επιμέλεια: Φαίδων Κυτρίδης