Αφιέρωμα: Katatonia
Υπάρχουν μπάντες που μια ζωή παίζουν την ίδια μουσική. Πολλές φορές αποθεώνονται γι’ αυτό. Υπάρχουν μπάντες που απλά ακολουθούν την εκάστοτε μόδα και συνήθως γρήγορα χάνουν την ταυτότητα τους. Ειδικά μπάντες που απευθύνονται στο metal κοινό -που η αλήθεια είναι ότι δεν είναι και το πλέον “ανοιχτό” σε αλλαγές- δύσκολα αποφασίζουν να αλλάξουν τον ήχο με τον οποίο έχουν καθιερωθεί. Την σημερινή εποχή βέβαια τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Όταν οι Slayer παίζουν στο All Tomorrows Parties και οι Mayhem στο Primavera, είναι λογικό το κοινό τους να μην αποτελείται μόνο από σκληροπυρηνικούς metal fans. Όμως η μπάντα που μας απασχολεί δεν σχηματίστηκε χθες ή προχθές, αλλά το μακρινό 1991.
Οι Katatonia απ’ την Στοκχόλμη λοιπόν, είναι μια μπάντα που έκανε αλλαγές στον ήχο της όποτε πραγματικά αυτή το ήθελε. Το “Dance of December Souls” του 1993, ήταν το πρώτο της ολοκληρωμένο βήμα. Το παθιασμένο death doom metal που βρίσκεται στα αυλάκια του album, βάζει την μπάντα δίπλα δίπλα με την Βρετανική ιερή τριάδα του χώρου, Paradise Lost-My Dying Bride-Anathema, που ξεκινά σχεδόν παράλληλα εκείνο τον καιρό. Η ατμόσφαιρα αποπνικτική, καταθλιπτική και απεγνωσμένη. Τα φωνητικά είναι σχεδόν black metal ενώ η έντονη μελωδική φλέβα που σήμερα θεωρούμε σαν αναπόσπαστο υλικό της μπάντας, είναι μάλλον κρυμμένη και σε πολλά σημεία έρχεται αποκλειστικά από τα πλήκτρα του Dan Swanö, μηχανικού ήχου και παραγωγού του album.
Highlight: Without God
Το Without God ερχόταν βέβαια από το “Jhva Elohim Meth” EP, που η βασική συνθετική δυάδα (από τότε μέχρι τώρα), οι Anders Nyström και Jonas Renkse ηχογράφησε το 1992, σαν demo, κερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη της Ολλανδικής Vic Records που το κυκλοφόρησε σαν “Jhva Elohim Meth – the Revival” EP το καλοκαίρι του 1993, μερικούς μήνες πριν το ντεμπούτο τους. Ένα δεύτερο EP, θα έρθει το 1995, με τίτλο “For Funerals to Come…” που δείχνει κατά την γνώμη μου μια Paradise Lost επιρροή αλλά και την λογική εξέλιξη των μουσικών σε κάποια πιο “προοδευτικά” περάσματα. Η θέληση του group για εξέλιξη αποτυπώνεται και στο πολύ σπάνιο πια split με τους Ιρλανδούς Primordial, που κυκλοφόρησε η Misanthropy το 1996. Η πλευρά των Katatonia περιέχει το 10-λεπτο Scarlet Heavens που ο χαρακτηρισμός Gothic Rock είναι ίσως ο μόνος που ταιριάζει για αυτό.
Επόμενο βήμα. “Brave Murder Day”. Έτος 1996 και έχουμε να κάνουμε με ένα πρώτο peak. Το άλμπουμ παίρνει το όνομα του από τα 3 πρώτα τραγούδια, με πρώτο, το 10-λεπτο Brave να είναι all time classic (όσοι βρίσκονταν στο An club το 2003 θα θυμούνται πως ο κόσμος “ανάγκασε” τους Katatonia, αν και δεν το είχαν προβάρει καθόλου, να το παίξουν). Η ατμόσφαιρα συνεχίζει να είναι κατάμαυρη και πεσιμιστική αλλά με μια υπνωτιστική και trippy προσέγγιση αυτήν την φορά. Με επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα, με τα πρώτα καθαρά φωνητικά να κάνουν την εμφάνιση τους και τις κιθαριστικές μελωδίες να κολλάνε στο μυαλό σου (το lead-ακι στο Brave). To 1997 κυκλοφορεί και το mini cd “Sounds of Decay” που είναι ουσιαστικά στο ίδιο ύφος με το “Brave Murder Day” αλλά με τον Mike Akerfeldt στα φωνητικά.
Highlight: Brave
Όμως όπως προείπα, οι Katatonia είναι από τις μπάντες που αλλάζουν ήχο όταν πραγματικά το θέλουν. Έτσι το 1998 κυκλοφορούν το depressive rock “Discouraged Ones”. Το gothic rock του Scarlet Heavens μέσα από το split του 96, έκανε να φαίνεται λογική η επιρροή από dark wave, gothic ακόμα και shoegaze σχήματα. Αν λοιπόν η μουσική των Katatonia βρισκόταν ανάμεσα στους Celtic Frost και τους Joy Division, το 1998 έγερνε περισσότερο προς τους δεύτερους. Με το επαναλαμβανόμενο riffing του “Brave Murder Day” να είναι ο βασικός άξονας των μελωδιών και τους ρυθμούς να γίνονται απλούστεροι, οι Katatonia ξεφορτώνονται τα death φωνητικά μια και καλή. Η αδυναμία του Renkse να ανταπεξέλθει στα brutal φωνητικά, που τους οδήγησε σε διάφορες εναλλακτικές, όπως η ανάθεση αυτών στον φίλο τους Mike Akerfedt των Opeth για το διάστημα 96-98, μάλλον επέβαλε αυτή την λογική. Το “Discouraged Ones” όπως φανερώνει και ο τίτλος του, είναι ίσως το πιο μελαγχολικό και λυπημένο album των Katatonia. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Ευρωπαϊκός Βορράς, πριν φτάσουμε στην σημερινή κρίση, κρατούσε με άνεση τα πρωτεία στις αυτοκτονίες. Οι καταθλιπτικοί και πεσιμιστικοί στίχοι σε συνδυασμό με τα κάπως άγουρα φωνητικά, φορτίζουν την κάθε ακρόαση και όσοι έχουν μπήκαν στον στοιχειωμένο κόσμο αυτού του album, σχεδόν παραλύουν ακούγοντας το ακόμα και σήμερα. Don’t you know/ I’m the end of what we’ll be/ And right below us/ The last thing you’ll see (Saw you Drown). Το “Saw You Drown” EP είχε κυκλοφορήσει σαν προπομπός του album τον Ιανουάριο του 1998.
Highlight: Relention
Η κυκλοφορία του “Tonight’s Decision” το 1999, σήμανε μάλλον την οριστική μετακίνηση της μπάντας σε πιο dark rock δρόμους, αφήνοντας πίσω της το doom και death metal παρελθόν της και μαζί αρκετούς από τους πιο σκληροπυρηνικούς metal οπαδούς που δεν είδαν με καλό μάτι την αλλαγή κατεύθυνσης αυτής. Το καινούριο album συνεχίζει εκεί που έμεινε το “Discouraged Ones”. Είναι πιο “καθαρό”, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στα φωνητικά και με πιο τονισμένες τις κιθαριστικές φράσεις του Nyström, οι οποίες πλέον αποτελούν trademark του ήχου τους. Το ότι “πατάνε” πιο σίγουρα σε αυτό το album είναι εμφανέστατο σε κάθε νότα, συνθετικά ωστόσο είναι μάλλον ένα σκαλί πιο κάτω από το προαναφερθέν ενώ υπάρχει μέχρι και μια διασκευή σε Jeff Buckley (Nightmares by the Sea).
Highlight: For My Demons
Αρκετά σκαλιά πιο πάνω από όλες τις απόψεις βρίσκεται όμως το επόμενο πόνημα των Σουηδών. Το “Last Fair Deal Gone Down” (2001) ανοίγει την καινούρια δεκαετία με τον καλύτερο τρόπο. Με το κατακλυσμιαίο συναίσθημα του Dispossession να σε βάζει κατευθείαν στην μελαγχολική δίνη του αδιαμφισβήτητου peak αυτής της δεύτερης περιόδου της μπάντας. In this dead hour/ here with you/ seconds are worthless/ in this dead hour/ when all is blank/ minutes are worthless και μια κιθαριστική μελωδία-κάθαρση που κάνει τα πόδια του ακροατή να μην πατούν ακριβώς στο πάτωμα, τοποθετούν το τραγούδι αυτό στις σημαντικότερες στιγμές της ιστορίας των Katatonia. Τελειοποιούν σχεδόν κάθε λεπτομέρεια στον ήχο τους. Βελτιώνουν τις συνθέσεις τους. Το post-something στυλάκι του Renkse στα φωνητικά κατορθώνει να είναι οικείο και μπορεί να μοιραστεί με οποιονδήποτε τις ευαισθησίες και τις μελαγχολικές ιστορίες του. Η παραγωγή αποκτά όγκο και με την προσθήκη πλήκτρων, ηλεκτρονικών στοιχείων αλλά και της έντονης παρουσίας του μπάσου δίνει στα κομμάτια μια άλλη δυναμική. Κομματάρες όπως τα Teargas, Tonight’s Music, The Future of Speech ή το Chrome είναι μέχρι και σήμερα μέσα στις προτιμήσεις των fans. Χωρίς άλλο, έχουμε να κάνουμε με την μέχρι εδώ πιο ποπ στιγμή στην καριέρα τους. Την ίδια χρονιά κυκλοφορούν και 2 EPs. Το ένα προπομπός του album, “Teargas” EP και το δεύτερο σαν επακόλουθο της επιτυχίας του, “Tonight’s Music” EP.
Highlight: Dispossession
Δέκα χρόνια μετά το ντεμπούτο τους, οι Katatonia βρίσκονται πολύ μακριά από τον ήχο τους. Σαφώς επηρεασμένοι από μπάντες του σκληρού προοδευτικού ήχου που έχουν αποκτήσει αρκετά μεγάλη αναγνώριση, όπως οι Tool ή ακόμα και οι συμπατριώτες τους Meshuggah, αποφασίζουν να κάνουν μια νέα στροφή στον ήχο τους. Έτσι σκληραίνουν τον ήχο τους ενώ προσθέτουν αρκετά πιο τεχνικά και περίπλοκα περάσματα. Η μουσική τους βέβαια δεν χάνει σε καμία περίπτωση την μελωδικότητα της. Metal riffs όπως αυτό του Ghost of the Sun, το ρεφρέν του Criminals ή και ολόκληρο το Wealth κάνουν ξεκάθαρη αυτή την στροφή αλλά και σίγουρα ξενίζουν αρκετούς από τους οπαδούς της δεύτερης περιόδου τους. Από την άλλη οι Katatonia με θαυμαστό τρόπο καταφέρνουν να βελτιωθούν σε όλους τους τομείς. Από το κατασταλαγμένο πια songwriting τους που είναι φυσικά και ένας από τους σημαντικότερους λόγους της επιτυχίας τους ( οι τύποι γράφουν τραγούδια, όχι απλά κομμάτια ή συρραφές riffs), την απόδοση των οργάνων αλλά και την παραγωγή. Οι συνθέσεις είναι ότι πιο ολοκληρωμένο έχουν δημιουργήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή. Τα φωνητικά με τον καθιερωμένο και ιδιαίτερο-Renkse τρόπο που εκφέρονται φανερώνουν πλέον ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση, ξεφεύγοντας απλά από την απαγγελία, δημιουργώντας μελωδικές γραμμές. Στιχουργικά κινούνται πάλι σε πολύ ψηλά επίπεδα, προσθέτοντας καινούρια θέματα και με μια πιο οργισμένη λογική που ταιριάζει γάντι στο πιο σκληρό νέο ύφος τους. Στο album δεν υπάρχουν fillers. Ούτε κατά διάνοια. Όλα τα τραγούδια είναι ένα και ένα. Από τα πλέον Katatonia classics, Ghost of the Sun και Evidence, στα Will I Arrive (προσωπικό αγαπημένο), Burn the Remembrance, Criminals, Walking by a Wire, Complicity κτλ..Νομίζω ότι στα συνολικά 20 χρόνια πορείας τους και ξέχωρα από τις προτιμήσεις του κάθε fan, το “Viva Emptiness” (2003) είναι το Magnum Opus της μπάντας…
Highlight: All
…Οπότε η συνέχεια έρχεται λογικά. Αφήνοντας για πρώτη φορά να περάσουν 3 χρόνια από την προηγούμενη κυκλοφορία, το 2006, βγαίνει το “The Great Cold Distance”. Με αρκετά λιγότερο αιχμηρό ήχο από τον προκάτοχο του, το album θα μπορούσε να αποτελεί τον τέλειο συνδυασμό του “Last Fair Deal Gone Down” και του “Viva Emptiness”. H ατμόσφαιρα σε κυρίαρχο ρόλο, κομμάτια που τραγουδάς μέχρι και τα σόλο, κάποια πιο progressive στοιχεία και έχουμε πάλι ένα εντελώς Katatonia album. Η συνταγή έχει τελειοποιηθεί πλέον. Leaders, Deliberation, Soil’s Song, My Twin, July από τα στάνταρ highlights. Πολλοί fans θεωρούν ότι το Great Cold Distance είναι η κορυφαία τους δουλεία. Άλλοι τους αποκηρύσσουν ότι είναι πλέον πολύ ποπ. Συγκριτικά βέβαια, με όλες τις επιφυλάξεις που έχω γύρω από το “στρογγύλεμα” του ήχου, κατά τη γνώμη μου, το μοναδικό σημαντικό μειονέκτημα σε σχέση με το “Viva Emptiness” είναι το ότι, κυκλοφόρησε μετά από αυτό. Ένα χρόνο αργότερα, κυκλοφορεί και το πρώτο Katatonia Live album. Το “Live Consternation” (2007). Θα έλεγα ωστόσο ότι δεν έχει τον ήχο που θα άξιζε. Έχοντας δει την μπάντα σε όλες τις επισκέψεις της στη χώρα μας, νομίζω ότι θα μπορούσε να έχει βγει κάτι καλύτερο. Το υλικό που εμπεριέχεται εδώ, όπως είναι λογικό είναι παρμένο από τα 2 τελευταία albums της μπάντας, αγνοώντας το προηγούμενο υλικό της.
Highlight: Deliberation
Άλλα 3 χρόνια θα περάσουν για να ‘ρθει το “The Night Is the New Day” το 2009. Όπως πάντα σκοτεινοί, μελαγχολικοί και μελωδικοί, οι Katatonia αυτή την φορά αποφασίζουν να προσθέσουν περισσότερα prog στοιχειά στη μουσική τους. Υπάρχουν πολλές στιγμές που φέρνουν στο νου τους Opeth, με τους οποίους σίγουρα είναι συγκοινωνούντα δοχεία, αλλά και με τους Porcupine Tree. Επίσης υπάρχουν κάποια πιο trip-hop – ηλεκτρονικά στοιχεία με τα διάφορα synths να είναι πανταχού παρόντα ενώ οι απλοποιημένοι meshugg-ισμοί που υπήρχαν στο “Great Cold Distance” υπάρχουν αρκετά πετυχημένα και εδώ. Στο κομμάτι της δομής, δεν υπάρχουν πολλές καινοτομίες καθώς η κουπλέ-ρεφρέν λογική είναι μόνιμη σταθερά ενώ συνθετικά και πάλι το δίδυμο βγάζει τις μελωδίες σαν λαγούς από το μαγικό της καπέλο. Οι αυξημένες προσδοκίες, ίσως να αδικούν κάπως το album το οποίο όμως προσφέρει και πάλι μεγάλη ευχαρίστηση (αν και η λέξη ευχάριστος, ακούγεται κάπως οξύμωρη για την dark-gothic θεματική τους) στους fans της. Το “The Longest Year” EP θα κυκλοφορήσει το 2010 με το b-side Sold Heart να έρχεται να προστεθεί στα ομορφότερα κομμάτια της μπάντας.
Highlight: Forsaker
Το τελευταίο album που έχουμε μέχρι σήμερα από τους Katatonia, κυκλοφόρησε τον Αύγουστο της χρονιάς που πέρασε. Στο “Dead End Kings” (2012), οι Katatonia συνεχίζουν να ντύνουν την κατάθλιψη, την απογοήτευση και την μελαγχολία με ένα τρόπο που μόνο αυτοί ξέρουν και καταφέρνουν. Με τραγούδια που παίρνουν την ψυχή και ενώ την γυροφέρνουν στα πιο σκοτεινά και θλιμμένα στενά, την οδηγούν μέσα από μελωδίες και λόγια σε ένα δρόμο που υπάρχει μια αίσθηση ελπίδας. Εξαιρετικό album και πάλι με παρόντα όλα τα υλικά που τους έχουν κάνει αυτό που είναι. Σμιλεύοντας τον “Viva Emptiness” ήχο με διαφορετικό τρόπο και αυτή την φορά, παρουσιάζουν ίσως το πιο μελωδικό και ατμοσφαιρικό τους έργο. Το The Racing Heart είναι μάλλον ενδεικτικό του album και της μελαγχολίας που “στάζει” σε κάθε νότα του. Με εξαίρεση το πιο σκληρό και Tool-αδικο Dead Letters, νομίζω ότι το “Dead End Kings” βρίσκεται σαφώς πιο κοντά στο “The Great Cold Distance” παρά στο “The Night Is the New Day”, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποτελεί πισωγύρισμα, καθώς οι Katatonia καταφέρνουν συνεχώς να εξελίσσουν την τραγουδοποιία τους.
Highlight: The Racing Heart
Δεν γνωρίζω αν το 10ο album τους όταν θα έρθει θα αποτελέσει κάποια στροφή. Εξάλλου όπως γράφω και στην αρχή, μόνο αυτοί αποφασίζουν για αυτό. Δεν ξέρω αν είναι metal, alternative metal, gothic metal ή οτιδήποτε άλλο. Το σίγουρο είναι ότι θα συνεχίσουν να αποτελούν έναν φίλο, ένα φίλο που ότι και αν λέει, με όποιο τρόπο και να επιλέξει να το πει, είναι τόσο οικείος. Όπως λέει και ο Renkse στο Second μέσα από το “Dead End Kings”… Letting one second go on / To go over a lifetime / We were such good friends / Will you find me where I am now.
Επιμέλεια: Βασίλης Μπέκας